Տաղանդավոր անհատներ և տեղական խորին հետամնացություն

Պատմահայր Խորենացուն հար և նման բազմաթիվ հղումներ անելիս և նրա տեսանկյունը մեր ով լինելու մասին վկայակոչելիս՝ շատ կարևոր է հաշվի առնել, թե ինչ մարդ է եղել ինքը՝ պատմահայրը։

Սկզբնական շրջանում մեր կողմից հիմնականում ասորական կողմնորոշում ունեցող մշակութային զարթոնքը իր առաջին քայլերն անելուց հետո տեսնելով, որ հունական կողմնորոշումն ավելի արգասավոր կարող է լինել, ուսուցման նպատակներով այդ ժամանակ հունական կուլտուրայի կենտոն համարվող Ալեքսանդրիա քաղաքն է ուղարկում տաղանդավոր երիտասարդների, այդ թվում՝ Մովսես Խորենացուն։

Մի 5-6 տարի ուսում առնելուց հետո մյուսների հետ միասին նա վերադառնում է Հայաստան և բախվում անուսում ու պահպանողական հետամնացության պատին, որտեղ իր ձեռք բերած գիտելիքները ընդունվում են թշնամությամբ, իսկ ինքը ենթարկվում է արհամարհանքի ու հալածանքների։

Եվ այդպես ամբողջ կյանքում, մինչև որ, օր ծերության, իշխան Սահակ Բագրատունու առաջադրանքով նա գրում է իր «Հայոց Պատմությունը»։

Այս ամենը խորհել է տալիս մի շատ կարևոր երևույթի մասին, որը մինչև այսօր կա մեր մեջ, այն է՝ դրսերում նոր և առաջադեմ գաղափարներով հարստացած տաղանդավոր անհատների բախումը տեղական խորին հետամնացության հետ։

Այն թյուր կարծիքը, թե մենք առաջադեմ ենք, պարզապես չի համապատասխանում իրականությանը, և այդ կապակցությամբ արժե հիշել Խաչատուր Աբովյանին, Կոմիտասին և շատ ու շատ ուրիշների, որոնց մի մասն էլ Հայաստանից հեռանալով են դարձել նշանավոր մարդիկ։

Այս ամենի պատճառը մեր թուլության հետևանքով մեր իսկ թյուր պատկերացումներն են ինքնուրույնության և անկախության մասին։

Անկախությունը մրցակցային պայքարում ուրիշին հաղթելն է, ոչ թե մեկուսացված նստելն ու իր թուլության անունը խաղաղասեր դնելը։

Պավել Բարսեղյան

Մեկնաբանություններ